تحلیل رگرسیون و آنالیز مسیر روابط بین عملکرد دانه و مهم‌ترین اجزاء عملکرد کنجد

به‌منظور مطالعه همبستگی اجزای عملکرد و عملکرد دانه کنجد و تعیین روابط بین ارتفاع ساقه، تعداد کپسول در بوته، تعداد بذر در کپسول، وزن هزاردانه، عملکرد زیست‌توده و شاخص برداشت و هم‌چنین تعیین مدلی برای تشریح عملکرد دانه، آزمایشی در سال 1392 در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی با ده تیمار (شامل کودهای مختلف زیستی و شیمیایی) در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج نشان داد که هرچند همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و ارتفاع ساقه وجود داشت اما عمده اثر ارتفاع ساقه بر عملکرد دانه به‌وسیله اثر غیرمستقیم آن از طریق تاثیر بر تعداد کپسول در بوته بود. عملکرد زیست‌توده و عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری (به‌ترتیب 81/ 0 و 87/ 0) با تعداد کپسول در بوته داشت. بیش‌ترین اثر مستقیم صفات با عملکرد دانه به تعداد کپسول در بوته تعلق داشت و کم‌ترین آن اثر مستقیم طول ساقه بر عملکرد دانه بود. تحلیل رگرسیون نشان داد که صفات تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده مهم‌ترین اجزای عملکرد بودند و ضرایب رگرسیون جزئی آن‌ها به‌ترتیب 7/ 10 و 134/ 0 به‌دست آمد. ضرایب رگرسیون جزئی دو صفت اخیر نشان‌دهنده اولویت عملکرد زیست‌توده در مقایسه با تعداد کپسول در بوته بود. معادله عملکرد که تابعی از تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده بود نیز با ضریب‌ تبیین 96/ 0 بخش اعظمی از عملکرد دانه را توجیه می‌کرد. بنابراین عملکرد زیست‌توده و تعداد کپسول در بوته مهم‌ترین صفاتی بودند که می‌توانند موردتوجه محققین قرار گیرند. هم‌چنین می‌توان معادله عملکرد را پس از واسنجی، جهت تخمین محصول کنجد مورداستفاده قرار داد.

In order to study the correlation between yield component and seed yield of sesame and to determine the relationships between shoot length, capsules per plant, seeds per capsule, 1000-seed weight, biological yield and harvest index, in 2013 an experiment was conducted based on RCBD design with ten treatments (including different biological and chemical fertilizers) in experimental field of Ferdowsi university of Mashhad. Results showed that there was a positive and significant correlation between seed yield and plant height, but much of the efficacy of plant height on seed yield was by influencing capsules per plant. Biological and seed yield had a positive and significant correlation (0.81 and 0.87, respectively) with capsules per plant. The highest direct effect of components on seed yield was belonged to “capsules per plant” and the least belonged to “plant height”. Analysis of regression showed that capsules per plant and biological yield had the most effect on seed yield and their partial regression coefficient was 10.7 and 0.134, respectively. The partial regression coefficient for standardized data of these two traits showed the priority of biological yield in comparison with capsules per plant. Yield function that is a function of capsules per plant and biological yield, with the coefficient of determination of 0.96 justified a large part of seed yield. So biological yield and capsules per plant were the most important traits of sesame that can be considered by researchers. Also, after calibration of yield function, it can be used for estimating the production of sesame.

همبستگی ، آنالیز مسیر ، کپسول ، طول ساقه

Capsules ، path analysis ، Plant height ، Correlation